Vinamilk đi được từ con số zero sơ khai đến một công ty tự chủ được hết và đang đứng trong top 50 các công ty sữa trên thế giới. Nhưng với những biến động trong năm vừa qua, “Nữ hoàng sữa” Vinamilk có đang ngủ quên là câu hỏi lớn trong ngày ĐHCĐ thường niên năm 2018 của Vinamilk.
Cũng dễ hiểu vì quý 1/2018, Vinamilk đang cùng ngành sữa chống chọi với những khó khăn chưa từng có và giá cổ phiếu giảm sâu.
Hải trình đi ra biển lớn không phải từ 2018 mới thực hiện mà bắt đầu từ năm 1997. Từ trước đến giờ Vinamilk vẫn xác định phải lo nội địa trước. Đối thủ cả ngàn dặm người ta còn tới thì vì sao mình ở ngay đây lại không vững trên mảnh đất của mình trước. Khi mình có điều kiện thì mình mới tham gia xuất khẩu hoặc đi ra bên ngoài. Trước đó, tôi có manh nha xuất khẩu sang Nga nhưng cuối cùng không thu được tiền. Lúc đó xuất khẩu chủ yếu để thăm dò thôi, không tính. Vinamilk chính thức bắt đầu xuất khẩu lớn là từ chương trình “đổi dầu lấy lương thực” năm 1997.
Nhưng mà, để bước vào thị trường đó cực kỳ khó vì ai cũng nghĩ Việt Nam đâu biết xuất khẩu là gì. Sữa Việt Nam không hề có tiếng tăm trên bản đồ thế giới. Việc đầu tiên chúng tôi muốn là giới thiệu sữa mình với bạn nên tôi làm chương trình từ thiện 2 container. Một container là sữa cho trẻ em dưới 6 tháng tuổi và một là từ 6 tháng đến 12 tháng tuổi, gọi là Dielac.
Tôi nói rằng họ đang chiến tranh, cũng như mình hồi chiến tranh thôi, trẻ con không có sữa uống là điều đương nhiên. Thứ nhất là ủng hộ nhân đạo, thứ hai là để giới thiệu sản phẩm của Vinamilk.
Khi sữa xuất sang, sau nhiều khâu bạn kiểm tra kỹ lưỡng thì thấy chất lượng tốt. Bạn sang, kiểm tra thấy được, gọi tôi ra nói rằng bây giờ muốn Vinamilk xuất khẩu trực tiếp. Họ cho tôi làm 300 tấn trong vòng 3 tháng.
Hồi đó 300 tấn so với quy mô của Vinamilk là lớn lắm vì thời gian đó sữa của Việt Nam chưa đi được vào lòng người. Họ hỏi tôi làm được không và nói cho tôi cái giá. Tôi đồng ý luôn. Tôi không nghĩ đến lời lỗ hay gì hết. Tôi chỉ nghĩ là để bước chân vào được đã, chứng minh năng lực đã.
Nếu hỏi anh em thì sẽ thấy, thời đó vui lắm. Làm 24/24. Có nghĩa là mình làm liên tục cho đến khi giao được 300 tấn cho bạn.
Không, lúc đó không tính.
Khi bạn nhận được hàng, kiểm tra thấy được thế là mình bước chân được vào thị trường Iraq. Mình bắt đầu tham gia đấu thầu, có những năm thắng đến 160-170 triệu USD. Nhưng đến 2003 thì chính quyền đó đổ, chương trình đổi dầu lấy lương thực hết. Lúc đó mình bắt đầu lại từ đầu. Không còn chương trình đổi dầu lấy lương thực nữa và chính quyền Iraq cũng không có tiền nhập sữa nữa. Mình quay sang đi theo con đường thương mại, lại đi kiếm nhà phân phối và cũng lại bắt đầu từ số 0 trở đi.
Có lời chứ .
Giá mình vào được Iraq là vì sao? Vì giá mình rẻ, chất lượng mình tốt nên mình mới thắng thầu. Mình không lỗ. Vấn đề ở chỗ giá thành mình rẻ nên mình có lời. Giá mình lúc đó nếu đi so sánh cạnh tranh với thế giới là cạnh tranh rồi nên mình mới thắng thầu. Thời điểm đó các tập đoàn đa quốc gia lớn lắm rồi và họ đã làm rồi, mình vào sau nên giá thành mình rẻ thì mình mới vào được.
Thực tế, để có Vinamilk ngày nay chính là nhờ mình phát triển bền vững có nghĩa là mình không chỉ nghĩ đến mình, mình nghĩ cho những người xung quanh. Tiêu chuẩn phát triển bền vững có của cả liên hợp quốc và của ngành sữa thế giới. Mỗi một ngành nó có tiêu chí riêng để phát triển bền vững. Vinamilk chấp hành và đi theo chuẩn mực chung.
Ví dụ như chăn nuôi bò sữa chẳng hạn, vấn đề nước thải, phân thải phải có Biogas hết và có công nghệ làm sao khi nước thải ra phải đảm bảo được tiêu chuẩn. Hiện nay, tất cả các trang trại của Vinamilk đều có chương trình xử lý chất thải. Phân của bò sau khi ủ Biogas thì mình bán lại cho nông dân để trồng cỏ với trồng ngô và họ lại bán cỏ, bán ngô lại cho mình.
Organic là xu hướng thế giới. Thực sự ra organic là Việt Nam mới mấy năm gần đây khả năng chi trả mới có. Đời sống càng ngày càng lên nên mới có khả năng chi trả. Từ trước đến giờ vẫn là nhập thôi, họ vẫn nhập nhưng mà giá thì cao – rất cao so với Vinamilk sản xuất tại Việt Nam. Cho nên xu hướng hàng cao cấp là xu hướng thế giới. Cái Vinamilk vừa đáp ứng được là nhu cầu người tiêu dùng bình dân nhưng cái bình dân đó càng ngày càng cao. Xu hướng cao cấp là xu hướng không thể đảo ngược được, doanh nghiệp phải đáp ứng và phải nhìn xa hơn trước năm năm, mười năm. Chúng ta không thể đợi đến lúc đó mới chuyển đổi là không kịp.
Có lãi rồi. Mình làm cái gì mình cũng phải tính toán. Chăn nuôi bò bao giờ cũng lỗ 3 năm còn sau đó là có lời. Lỗ đây là lỗ về khấu hao, sản lượng chưa được nhiều. Nhưng tất cả chỉ 3 năm thôi. Vinamilk xây dựng 10 trang trại, mọi người nói chăn nuôi lỗ chứ Vinamilk làm trang trại không lỗ, lời mấy trăm tỷ một năm. Câu chuyện chủ yếu vẫn nằm ở năng suất và giá thành. Mình kiểm soát tốt chi phí.
Nhiều người hỏi tôi như thế. Có những cái mình không nói trước được. Có nhiều người mong như thế nhưng các cổ đông của công ty lại nói với tôi: “Thôi chị ơi, chị đừng đầu tư thêm cái gì khác, chị cứ tập trung vào sữa thôi”.
Nhiều ý kiến trái chiều lắm. Còn ý kiến của tôi thì linh hoạt. Khi có cơ hội thì Vinamilk sẽ nắm bắt. Hiện tại, ngành sữa của mình vẫn còn nhiều dư địa để phát triển vì nếu mình phát triển chăn nuôi tốt thì hạ giá thành được và lợi nhuận cũng tăng trưởng.
Ngoài ra, ngành sữa cũng còn rất nhiều việc phải làm như organic. Organic có tiềm năng rất lớn và mình phải có nguyên liệu. Nguyên liệu trong nước thì mình làm gì có đất nữa đâu nên Vinamilk vừa mua một khu vực bên Lào rộng 5.000 héc ta. Ở Việt Nam không kiếm được.
Vinamilk thấy bên Lào cũng ngay gần, đi có 6-7 tiếng bằng xe lạnh là về đến Việt Nam (Nghệ An) bằng chở từ Lâm Đồng về TP.HCM. Mình làm bên đó với lại cả người Nhật. Họ cũng có kinh nghiệm trong chăn nuôi bò sữa. Mình kết hợp làm organic, Vinamilk góp 51% và họ 49%.
2018 là năm không ai nghĩ tới. Thực sự ra là tại vì năm 2017 tăng trưởng quá lớn, mười mấy phần trăm. Năm 2018 tăng trưởng khoảng 2-3% thì cộng 2 năm lại tăng trưởng 7-8% cũng là đúng
Năm 2018 bùng nổ chứng khoán, bất động sản nên phần phân phối có hơi bị trục trặc. Mọi người không tập trung phân phối, tập trung lấy tiền, quay vòng đầu cơ bất động sản, cổ phiếu. Đến hết quý 1, đầu quý 2 chứng khoán, bất động sản giảm thì phân phối mới quay trở lại và mọi người nhìn vào kết quả kinh doanh quý 4 của Vinamilk thấy khác hẳn, tăng trưởng lợi nhuận ba mấy phần trăm so với cùng kỳ.
Cũng có thời điểm mọi người nói là có nhiều thứ để uống, nhiều thứ để ăn và chán uống sữa. Cũng có lúc như thế, giảm toàn ngành luôn. Chưa năm nào mà toàn ngành sữa tăng trưởng âm. Những kết quả này là bên thứ 3 khảo sát chứ không phải mình. Để tìm được nguyên nhân, chúng tôi đã phải xem hệ thống phân phối của mình. Các điểm bán của mình tận 252 ngàn điểm lẻ, khi xem thì thấy số lượng điểm lẻ bị co lại, các điểm lớn cũng co lại luôn. Nhưng tôi nghĩ giờ thôi, không nói nữa vì đã qua rồi. Quý 4/2018 đã ổn định lại rồi.
Nhưng kể cả khi ngành tăng trưởng âm thì Vinamilk vẫn lấy được thị phần. Đây mới là điều quan trọng.
Khi có cơ hội thì phải nắm bắt. Từ trước đến giờ sữa Trung Quốc cũng không vào được mình, mình cũng không sang được Trung Quốc vì giữa hai nước chưa có hiệp định, và họ vẫn cứ liệt mình vào những đất nước có dịch lở mồm long móng, không những chỉ Việt Nam đâu mà các nước như Campuchia cũng tương tự. Đến bây giờ khi bắt đầu có chuẩn bị hiệp định giữa 2 bên, cũng chuẩn bị mấy năm trời, mình cũng kiến nghị các thứ. Đến đợt vừa rồi bạn sang kiểm tra các doanh nghiệp Việt Nam, từ trang trại đến các nhà máy thì Vinamilk không bị khuyến cáo gì. Mới sơ bộ họ đặt vấn đề như thế, mình đang kiến nghị và chờ xem khi nào hiệp định được kí.
Không có khó khăn gì. Thực ra họ cũng đã tham gia với mình từ lâu lắm rồi. Họ nhìn thấy cơ hội. Ngày xưa F&N xây dựng nhà máy sữa ở Bình Dương, cũng rầm rộ kế hoạch marketing. Hồi đó họ định làm đối thủ cạnh tranh nhưng qua độ 5 năm không phát triển được. Trong khi đó họ vẫn song song đầu tư vào Vinamilk, mua cổ phiếu Vinamilk ngay từ thời đấu thầu đầu tiên năm 2004-2005.
Lúc đó tôi nói đùa rằng ông này thần kinh sao ấy. Cổ phiếu lúc đó chỉ vào khoảng mười mấy, hai mươi ngàn thôi mà ông đấu thầu lên 50 ngàn. Nhưng thực ra, lúc đấy mình rất non nớt trong chuyện về cổ phiếu, tầm nhìn tương lai các thứ để đánh giá còn họ có kinh nghiệm ở Singapore, ở Thái Lan, ở Mã Lai rồi… Họ nhìn thấy cổ phiếu mình như thế, họ đấu thầu giá cao và trúng hết. Họ thấy rẻ quá, mình lại không thấy. Họ tham gia từ thời đó và mua từng chút chút chút một, bây giờ thì họ nắm hai mấy phần trăm.
Họ quan tâm đến mình từ lâu lắm rồi nhưng kế hoạch của họ không phát triển, họ bán lại dự án cho Vinamilk và rồi đất đó Vinamilk xây nhà máy sữa bột. Nhà máy sữa bột hiện đại của Vinamilk ở Bình Dương là xây trên đất của F&N cũ.
Cho đến bây giờ, họ vẫn là nhà đầu tư tài chính vào Vinamilk chứ không có kế hoạch gì khác vì có mở rộng thì mở rộng ở nước ngoài chứ không trong nước được vì sẽ trở thành đối thủ.
Khi ban điều hành cần phê duyệt gì thì họ tham gia ý kiến. Kể cả SCIC cũng thế. Theo quy chế phân cấp thì đầu tư bao nhiêu thì ban điều hành có thể tự quyết, bao nhiêu thì phải xin ý kiến HĐQT…
Có hết rồi. Chuẩn bị sẵn sàng hết rồi. Mình có chương trình kế thừa. Chương trình này 3-4 năm nay rồi nhưng câu chuyện kế thừa không phải kiểu như mình nhắm người đó, thích người đó. Mình nhắm không phải chỉ một người.
Vinamilk có một bên thứ 3, của Mỹ, tư vấn về nhân sự, về kế thừa. Mình thuê tư vấn chứ mình không tự làm để cho nó khách quan. Bên tư vấn sẽ phỏng vấn từng người trong đội ngũ kế cận, đưa ra xem mỗi một người họ cần cải thiện những gì… Tất cả điều đó có chương trình hết. Những người thuộc đội kế cận mỗi một năm lại xem đã cải thiện được những gì. Có những người dự tính thuộc đội ngũ kế cận nhưng rồi lại không được thì lại tính người khác.
Tất cả các vị trí đều có kế thừa chứ không riêng gì vị trí Tổng giám đốc.
Cái đó thì tùy. Tùy cả hai bên. Nếu cổ đông tiếp tục bầu mà tôi cảm thấy sức khoẻ tôi còn đáp ứng được, vẫn còn làm lợi được cho cổ đông thì có thể tôi nhận. Nếu tôi cảm thấy sức khoẻ hoặc các điều kiện khác không thể làm tốt hơn người khác làm thì tôi rút, tôi thôi, dễ mà.
Không. Nếu như tôi đào tạo được người giỏi hơn chẳng hạn thì tôi việc gì phải giữ tôi ngồi đây làm gì, để cho người giỏi hơn họ làm. Người nào cũng có thời kỳ. Tôi sẵn sàng rút ra sau, tư vấn giúp cho các em sau.
Bình luận